In de maand september tonen wij nog niet eerder vertoonde werken van Abdelaziz Lkhattaf ( Marrakech, 1968). Lkhattaf staat met name bekend om zijn materiaal gebruik: het mengen van verf met zand en hooi.
VEELZEGGENDE LEEGTE
Ruim twintig pakketten kijken me haast verwijtend aan. Ze laten zich met tegenzin van hun stevige, professionele verpakking ontdoen. Langzamerhand onthult zich een oeuvre dat ik niet eerder gezien heb. Het is opvallend en verrassend. Tegelijkertijd roept het allerlei referenties op. Is het laatste, het grootste werk representatief? Als ik naar het enorme doek van Aziz Lkhattaf (1968, Ourir, Marrakesch) kijk, is het alsof ik een ontmantelde Kiefer zie, een werk van de Duitse kunstenaar ontdaan van alle objecten, voorstellingen, bombast en pathetiek, een Kiefer teruggebracht tot het geabstraheerde minimum. Zandkleuren zijn dik aangebracht op het linnen. Ze zijn vermengd met stukjes stro en met zandkorrels. Denk ik. Op dat grote veld zijn hier en daar ‘vormen’ aangebracht. Geschilderd in andere kleuren. Veel (vuil)wit met een toefje rood en een vlekje zwart. Ze zijn er haast letterlijk bovenop gelegd. Het lijken menselijke figuren. Stipjes in de verte. Zijn het Arabische mannen of toch vrouwen? Op weg waar naartoe? Het geheel straalt een enorme rust uit. Een minimaal gedicht dat meer wit telt dan woorden? Of zijn het flarden van herinneringen, jeugdherinneringen die hun precisie hebben moeten prijsgeven aan de tijd en waarvan alleen een sfeerbeeld is overgebleven?
Aziz Lkhattaf is, voordat hij zijn eigen galerie begon, jarenlang verantwoordelijk geweest voor een galerie in Tanger die onderdeel uitmaakt van het Institut Français. Daar heeft hij kennis gemaakt met het werk van vele kunstenaars. Daar heeft hij gaandeweg zijn eigen stijl ontwikkeld. Vooral het werk van zijn landgenoten Khalil El Ghrib (1948) en Mohamed Hamri (1932-2000) hebben veel indruk op hem gemaakt. El Ghrib is een beeldhouwer die onder andere minimale wandsculpturen heeft gemaakt, een soort kleitabletten voorzien van enkele ogenschijnlijk willekeurige lijnen of krassen. Een kunstenaar die wars is van de kunstmarkt en weigert eraan deel te nemen. Hamri is een beroemdheid in en buiten Marokko, niet in de laatste plaats omdat hij deel heeft uitgemaakt van de zogenoemde ‘beat scene’, een groep schrijvers, musici en kunstenaars rondom de controversiële Amerikaanse auteur Paul Bowles. Hij schilderde zijn omgeving op een naïeve, maar suggestieve manier. Bij veel werken gaat de figuratie over in abstracte vormen, uitgevoerd in ingehouden kleuren. Alsof de zinderende zon de contrasten heeft opgeheven. Naast Hamri noemt Lkhattaf ook Matisse en Bonnard als voorbeelden. Van de eerste is het vooral de eenvoud die hem fascineert, de eenvoud zoals die te zien is in bijvoorbeeld ‘La Dance’ (1910) en in zijn uitgeknipte vormen op papier (zoals ‘Nu Bleu’ uit 1952). Van Bonnard zijn het vooral zijn levendig geschilderde landschappen die hem bijblijven.
Aziz Lkhattaf maakt schilderijen in allerlei formaten. Van 30 X 30 cm tot 200 X 200 cm. Ook langwerpige liggende of staande doeken. Onder de kleine doeken is een serie ‘portretten’. Menselijke figuren teruggebracht tot rechthoekige vlakken uitgevoerd in verschillende ingehouden kleuren. De hoofden hebben geen gezicht, de lichamen missen iedere detaillering. Anonieme figuren. Zelfs het geslacht is onduidelijk. Komen ze voort uit een religieuze Arabische traditie die het verbeelden van mensen afwijst? Of zijn het portretten van mensen die geen enkel oordeel willen geven of geen enkele interpretatie willen voorleggen?
Het werk van Aziz Lkhattaf was nooit eerder in Nederland te zien. Het is bekend want veel getoond in het Noorden van Afrika. De kunstenaar had een paar keer een tentoonstelling in Parijs en zijn werk zat in een enkele groepstentoonstelling in New York. Toch lijkt het net alsof onze bekendste materieschilder Jaap Wagemaker (1906-1972) het over zijn werk heeft: “De vormen zijn vaak erg sterk en die eenvoudige kleuren vind ik prachtig, zandkleuren, rood en zwart. Men spreekt wel van primitieve kunst, maar dat woord haat ik. Er schuilt een magische kracht en een nog grotere wijsheid in deze kunst (…).”
Tekst: Rob Perrée (Amsterdam, januari 2013)
www.aziz-lkhattaf.com
