De installatie maakt onderdeel uit van SOFTART, een expositie van SBK Kunstuitleen & Galerie waarbij textiele werken uit eigen collectie gecombineerd worden met textielgerelateerd werk van hedendaagse kunstenaars. SOFTART gaat over ‘fiber art’ in alle mogelijke toepassingen, vormen en kleuren en laat zien dat textielkunst springlevend is.
Een draadkunstenaar die ‘zijn ding doet’
Als begeleiding van een tentoonstelling een tekst schrijven is op zich een gebruikelijke bezigheid. Bij Ray Zijlstra (1966, Aruba) zijn maar weinig zaken gebruikelijk. Zijn manier van werken maakt mijn werk tot een risicovolle activiteit. Voor Zijlstra is een tentoonstelling het resultaat van een proces dat pas stopt als de deur van de galerie open gaat om de eerste bezoekers te ontvangen. Hij heeft me ooit verteld dat de schoonheid zich pas openbaart als je als kunstenaar één wordt met het materiaal. Dat kan alleen als hij de gang naar het eindresultaat een grote waarde toekent. Bovendien heeft die manier van werken het grote voordeel dat het toeval alle kans krijgt een plaats in het uiteindelijke werkstuk te veroveren. Dit artikel loopt dus de kans er volledig naast te zitten. Zoals hij het zelf enigszins spottend beschrijft in een mail: “jij bent nu ook deel van het proces geworden”.
Wat me door de jaren heen ook bij Zijlstra opvalt is dat hij bijna altijd anderen betrekt bij zijn projecten. Samenwerken of verbinden lijkt een noodzaak. Hij omschrijft het zelf als “de rijkdom van het delen”. Het is daarom niet vreemd dat deze tentoonstelling uit meer bestaat dan een grote installatie, teksten en een videowerk. Er is ook een performance met een cellist en twee breiende vrouwen. (1) Zonder de clou van dit werk prijs te willen geven kan ik de performance in algemene termen beschrijven als een dans die ontrafelt en tegelijkertijd weer creëert, die onthult en op een prettige manier afleidt. In de muziek kan de kenner de Antilliaanse achtergrond van Zijlstra herkennen.
Bij het werk van Ray Zijlstra staat de mens altijd centraal, de mens in de ruimte, binnen zijn omgeving, een omgeving die aan veranderingen onderhevig is. Hoe kan of moet je je daar als mens toe verhouden? Hoe moeten we de omgang met anderen vorm geven? Waaraan ontlenen we onze identiteit? Hoe blijven we binnen een veranderend geheel overeind?
Zijlstra is een draadkunstenaar. Hij gebruikt draad – allerlei soorten draad – om collageachtige werken te maken. Hij naait voorstellingen van papier of stof of wol op een achtergrond die die zich ook niet tot één materiaal laat beperken. Hij doet dat niet met keurige steekjes op gladgetrokken ondergronden – de gangbare manier van het oorspronkelijke, huishoudelijke gebruik – maar op een losse en vrije manier die karakter en inhoud geeft aan het werk. In feite zijn zijn werken eigenzinnige, nieuwsgierig makende portretten van mensen. Helden, antihelden en anonieme persoonlijkheden.
De keuze voor naaldwerken heeft hij als kind al gemaakt. Hij raakte gefascineerd door de mogelijkheden van het medium. Hij kon van draad iets tastbaars maken. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de keuze voor deze vorm van werken ook een symbolische connotatie moet hebben. Immers, met draad bevestig je en verbind je. Je brengt elementen samen. Wellicht is zijn liefde voor het werkproces beïnvloed door dit haast meditatieve medium. Of omgekeerd.
Ray Zijlstra is niet de volgens plan opgeleide kunstenaar die zich als zodanig gedraagt. Hij heeft zich in het verleden met allerlei zaken en vakgebieden bezig gehouden. Taal is er daar één van. De titel van de tentoonstelling bewijst dat al: “…..not who you want me to be. I am each of them.” Een cryptische zin die voor velerlei uitleg vatbaar is. Als poëzie. Datzelfde geldt voor de teksten die hij op de vloer van de galerie heeft aangebracht. Bijvoorbeeld: “You are just a mere shadow of your reflection in my reality …….and so am I in yours” en “do not become the scenery”. Daarmee creëert hij tevens een soort raadselachtigheid rondom zijn persoon. Dat lokte mij een paar jaar geleden uit – toen ik een andere tentoonstelling van hem opende – om hem te torpederen met wie-ben-jij-eigenlijk-vragen: ben je een dromer of een danser, een Arubaan of een Nederlander, een verbinder of een provocateur, een filosoof of een kunstenaar, een…….etc.
Deze tentoonstelling beantwoordt niet alle vragen.
Rob Perrée, 19 september 2020
Noot
(1) Deze performance vond plaats als onderdeel van de groepstentoonstelling SOFTART. Tijdens de opening van de tentoonstelling vond de wereldpremière plaats van de muzikale performance ‘De Dans’, gemaakt door Andrea Walch, Jan Willem Troost en Ray Zijlstra. De performance is gebaseerd op ‘Antilliaanse Suite voor cello solo’ gecomponeerd door Livio Hermans. Deze performance kunt u terugzien in de expositie, omdat het een essentieel onderdeel is van Zijlstra’s installatie.
